W tym roku mija 20 lat od denominacji, a w kwietniu - 91 lat od rozporządzenia prezydenta Stanisława Wojciechowskiego o zmianie ustroju pieniężnego, czyli o zastąpieniu marki polskiej przez złotego. Banknoty, którymi Polacy mieli płacić po denominacji w latach 90., nie są tymi, którymi teraz się posługujemy. Na biletach NBP zaprojektowane były już wizerunki polskich miast, z wielkopolskimi na czele. Najwyższym zaprojektowanym banknotem był ten z 2 tys. zł - z Biskupinem.
Taki banknot praktycznie nie był drukowany, zobaczyć można go było parę lat temu, podczas wystawy Narodowego Banku Polskiego w Warszawie. Trudno znaleźć go nawet wśród katalogów dla kolekcjonerów. Powyższy skan pochodzi z opracowania "Wybrane projekty graficzne banknotów Narodowego Banku Polskiego".
Fot. Franciszek Mazur / Agencja Gazeta
Seria banknotów z miastami, według projektu Waldemara Andrzejewskiego, przepadła przez za słabe zabezpieczenia. Po paru latach okazały się przestarzałe, na ich niekorzyść zadziałało przesuwanie terminu denominacji. Banknoty z miastami dało się... wyprać z farby i nanieść wyższy nominał. Zaprojektowano i wydrukowano więc nowe banknoty, obecnie obowiązujące, z władcami Polski.
Banknot z Kaliszem, podobnie jak ten z Biskupinem, to biały kruk na rynku kolekcjonerskim.
Zestawy banknotów nieobiegowych, które od czasu do czasu można kupić na aukcjach internetowych, kończą się na 500-złotowym banknocie z katedrą w Gnieźnie.
Zdecydowana większość z 500 milionów banknotów z miastami, które zostały wydrukowane w Monachium, trafiła na przemiał. Dla kolekcjonerów NBP przygotował najpierw tysiąc kompletów z wielkim napisem SPECIMEN. Wtedy były warte ok. 50 zł, dziś osiągają od 800 zł do nawet 1500 zł.
Fot. Franciszek Mazur / Agencja Gazeta
Zainteresowanie kasą z miastami było tak wielkie, że NBP pozwolił na nieograniczoną sprzedaż - tym razem już bez numeracji i z nadrukiem NIEOBIEGOWY. - Taki zestaw można teraz kupić za 150-200 złotych - mówi nam Damian Marciniak z gndm.pl.
Fot. Franciszek Mazur / Agencja Gazeta
Na stu złotych znajdował się poznański ratusz. Na drugiej stronie zarówno "Poznania" jak i "Gniezna" znalazły się pieczęci miejskie z XIV w. - Możemy się domyślać, że wielkopolskie miasta zostały wyróżnione, bo w świadomości społeczeństwa są to kolebki polskiego państwa - opowiadał nam kilka lat temu Witold Garbaczewski, kustosz Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Fot. Franciszek Mazur / Agencja Gazeta
W sumie do sprzedaży trafiły zestawy banknotów z dziewięcioma nominałami. Wielkopolską dominację wśród najwyższych nominałów zaburzał tylko Kraków. Zdaniem Andrzeja Heidricha, spod którego ręki wyszła m.in. seria Władcy Polski, problem z miastami tkwił w samym temacie, bo banknot z budowlą zawsze będzie łatwiej podrobić niż banknot z ludzką twarzą.
- Jest w rysach człowieka tajemnica, magia wręcz, która sprawia, że kilka kresek minimalnie nieprecyzyjnie położonych przez fałszerza na portrecie zmienia wyraz twarzy. Tego efektu nie ma w pejzażu czy architekturze. Wieża to tylko wieża, most to most - opowiadał. - Dla mnie banknot bez portretu jest jak kot bez ogona - dodawał.
Dziś wiemy, że miejsce Wrocławia na banknotach zajął Kazimierz Wielki...
...Gdańska - Bolesław Chrobry...
...a stolicy - Mieszko I.
Projekt zakładał też papierowe pieniądze o nominałach 5, 2 i 1 zł. W ten sposób wyróżniony miał zostać Zamość...
...Katowice...
... i Gdynia.
Co ciekawe, miasta były tematem konkursu na nowe polskie pieniądze już w latach 60.
Na rewersie 1 tys. zł miała znaleźć się Warszawa, a na niższych nominałach Kraków (500 zł), Katowice (100 zł), Gdańsk (50 zł) i Poznań (20 zł). Banknoty zdobiły ludzkie postacie kojarzące się z danymi miastami. Problem jest z Poznaniem. Sylwetka nie ma żadnego atrybutu charakterystycznego dla danego zawodu. Może to być robotnik z Zakładów Cegielskiego, a może zecer z Zakładów Graficznych im. Marcina Kasprzaka. Pewne jest tylko, że banknoty sygnowane datą 2 stycznia 1965 r. nie trafiły do obiegu.
gndm.pl
- Próbnych egzemplarzy serii z miastami wydrukowano malutko: po jednym arkuszu, czyli po sześć czy osiem banknotów, w dziesięciu kolorach. Na rynku kolekcjonerskim są praktycznie nie do kupienia - mówił nam Damian Marciniak, prowadzący gabinet numizmatyczny (gndm.pl). - Jeden tylko banknot z tych Miast polskich został sprzedany na aukcji za 12,5 tys. zł.
gndm.pl
- Od początku ten projekt miał pecha. Decydenci partyjni ciągle byli niezadowoleni. Stale wracała kwestia, czyja ma być twarz na banknocie, czy konkretnego przodownika pracy, czy raczej anonimowa. A jak przodownika, to którego? I czy podretuszowana, czy też nie? - opowiadał Andrzej Heidrich, projektant obu późniejszych serii banknotów, które weszły do obiegu: Wielkich Polaków i obecnie używanej Królów i książąt Polski.
Na stówie możemy zobaczyć górnika...
gndm.pl
... na 500 zł - hutnika...
gndm.pl
... a na tysiącu - kobietę z Mazowsza.
Z całej tej serii jedynie nominał 1 tys. zł przeszedł do dalszych etapów realizacji, był wykonany stalorytem na papierze ze znakiem wodnym.
Za udostępnienie projektów z tej serii dziękujemy Damianowi Marciniakowi z gndm.pl.
gndm.pl
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze